เมื่อหลายเดือนก่อนมีอาจารย์ท่านหนึ่งกรุณารับเชิญมาบรรยายในเรื่อง การจัดการโครงการพัฒนาซอฟต์แวร์โดยมีเวลาให้เพียง 5 ชั่วโมง ที่จะต้องบรรยายให้ผู้ฟังซึ่งมีพื้นฐานความรู้ต่างกันฟัง โดยถ้าพิจารณาจากหัวข้อ ผู้เขียนมองเป็นหัวข้อที่ค่อนข้างกว้าง จนนึกภาพไม่ออกว่าจะบรรยายเรื่องอะไรได้บ้างในเวลาจำกัด และให้คนฟังรู้เรื่อง โดยไม่รู้สึกง่วงนอน แล้วก็แอบจินตนาการต่อไปเองว่า ถ้าผู้เขียนกำลังเลือกหัวข้อบรรยายที่จะเข้าฟังอยู่ โดยมีสิทธิ์เลือกได้เพียงหัวข้อเดียว จากกว่า 20 หัวข้อ ผู้เขียนจะเลือกฟังหัวข้อนี้หรือไม่... คำตอบที่แอบตอบตัวเองอยู่ในใจคือ...แน่ใจว่าไม่!
มิใช่ว่าหัวข้อดังกล่าวจะไม่น่าสนใจหรอกนะ แต่ลำพังตัวผู้เขียนเองไม่ใคร่จะถูกกับวิชาที่ออกแนวบรรยายสักเท่าไหร่ และภาพของวิชาการจัดการโครงการพัฒนาซอฟต์แวร์ ก็น่าจะเป็นการบรรยายถึงอะไรที่จับต้องไม่ได้ เป็นนามธรรม ไร้ซึ่งทฤษฎีที่สามารถพิสูจน์ได้อย่างชัดเจนด้วยสมการทางคณิตศาสตร์ เป็นเพียงการนำเอาสูตรสมการบางส่วนมาใช้แทรกอยู่ตามจุดเล็กๆ แล้วนอกนั้นก็ใช้ประสบการณ์ ความเชื่อ ความคิดเห็น ของคนบางกลุ่ม มาตั้งเป็นทฤษฎีให้คนอื่นๆปฏิบัติตาม ถ้าใช้ได้ดีก็เอาความดีความชอบไป...เทคนิคนั้นดี เทคนิคนี้เยี่ยม แต่ถ้าไม่ได้ผลก็กลายเป็นว่า...ใช้ไม่เป็น ใช้ไม่ถูก หรือ ใช้ไม่เหมาะ โอ้...มันช่างน่าเบื่อหน่ายเหลือเกินสำหรับตัวผู้เขียน
แน่นอนว่าหลายๆคนคงไม่คิดเช่นนั้น ผู้เขียนเองมีเพื่อนคนหนึ่งที่คลั่งไคล้มาตราฐานต่างๆเป็นอย่างมาก ถึงขนาดเถียงกันอย่างเอาเป็นเอาตายทุกครั้งที่บังอาจไปตำหนิติเตียนมาตราฐานที่ท่านศรัทธา อ่ะ..อย่าให้มาได้อ่านเจอเชียวนะ ไม่เช่นนั้นคงได้บ่นกันอีกกระบุงใหญ่ อันที่จริงแล้วผู้เขียนเองก็ยอมรับว่ามาตราฐานต่างๆมีข้อดี คนที่คิดหรือกำหนดมาตราฐานขึ้นก็คงเล็งเห็นแล้วว่ามันจะเป็นประโยชน์ และก็คงอยากบอกสิ่งดีๆต่อ เพื่อให้คนอื่นได้ทำในสิ่งที่เป็นประโยชน์ มีแนวทางชัดเจน หรือไม่ทำงานไปโดยไร้ค่า แต่ทำอย่างไรได้เล่า...ก็ผู้เขียนไม่ได้รู้ซึ้งถึงมันสักเท่าไหร่ พัฒนาซอฟต์แวร์เหรอ ก็แค่สร้างให้มันเสร็จทัน ไม่มีข้อผิดพลาด ตั้งใจทำให้ดีซะตั้งแต่แรกเท่านี้ก็น่าจะพอ แล้วจะเอามาตราฐานมาทำให้วุ่นวาย เสียเวลาเพิ่มไปอีกทำไมกัน
ทุกวันนี้ผู้เขียนก็ยังเชื่อเช่นนั้น คือถ้าทำให้ดีตั้งแต่แรกก็จะไม่มีปัญหา ไม่จำเป็นต้องตรวจสอบ แต่ก็ได้รับรู้เพิ่มเติมอีกว่า การทำให้ดีตั้งแต่แรกนั้นไม่ใช่เรื่องง่าย ยิ่งถ้าทำงานเป็นทีม ถึงเราจะพยายามท าให้ดีสักแค่ไหน ถ้าคนอื่นไม่ได้พยายามด้วย หรือ ทำกันคนละแบบก็ย่อมจะเกิดปัญหาได้ ดังนั้นถ้าไม่มีมาตราฐาน ไม่มีการตรวจสอบ หรือไม่มีการวางแผนล่วงหน้า หนทางสู่ความสำเร็จก็จะค่อยๆดูมืดมนลงเมื่อเวลาส่งงานคืบคลานเข้ามา ถึงแม้จะตระหนักเช่นนั้น แต่จะให้ผู้เขียนกลับไปนั่งเรียนวิชาการจัดการโครงการพัฒนาซอฟต์แวร์ อย่างสนุกสนานราวกับเป็นวิชาที่โปรดปราน ก็ยังคงเป็นเรื่องที่ทำได้ยากยิ่ง โดยเฉพาะถ้าเป็นการบรรยายอันแสนยาวนานและน่าเบื่อด้วยแล้ว ผู้เขียนแทบไม่อยากจะได้ยิน
แต่ด้วยเหตุที่ว่า ผู้เขียนเป็นผู้เรียนเชิญอาจารย์ท่านนั้นมาบรรยาย จึงมีหน้าที่สำคัญอันหนึ่ง คือการต้อนรับอาจารย์ท่านนั้น รวมถึงจัดเตรียมอุปกรณ์ต่างๆที่จะใช้ในการบรรยายด้วย อาจารย์ท่านนั้นให้ช่วยจัดเตรียมอุปกรณ์ ทั้งกระดาษจำนวนมาก ดินสอ ไม้บรรทัด กรรไกร คัตเตอร์ กาว และ สก๊อตเทป อย่างละหลายชิ้น เพิ่งมารู้ในภายหลังว่าอุปกรณ์เหล่านี้จะมีมูลค่ามากกว่าที่มันเป็น เมื่อมันได้เข้าไปอยู่ในห้องบรรยาย
การบรรยายนี้ไม่ได้น่าเบื่ออย่างที่ผู้เขียนแอบคิดไว้ในตอนแรก (ไม่ได้คิดแบบนี้คนเดียวนะ อาจารย์ด้านอื่นอีกหลายท่านก็คิดคล้ายๆกัน…ขอไม่เอ่ยนาม) เริ่มต้นการบรรยายเป็นอย่างไรไม่อาจทราบได้ แต่เมื่อผู้เขียนเข้ามาดูในห้องบรรยายอีกครั้ง พบว่ามีการแบ่งผู้เข้าฟังเป็นกลุ่ม แต่ละกลุ่มต้องใช้ทุนเริ่มต้นที่มีให้ในการขอซื้ออุปกรณ์ต่างๆ อาทิเช่น กระดาษ ไม้บรรทัด กรรไกร สก๊อตเทป ซึ่งขึ้นอยู่กับความต้องการที่สมาชิกในกลุ่มได้ตกลงกัน และนำอุปกรณ์เหล่านี้มาใช้ผลิตของกลับไปขายให้แก่ผู้บรรยาย ถึงตอนนี้คงเดาไม่ยากแล้วสินะว่าของที่ผลิตหรือสร้างขึ้นมานั้นคืออะไร ของที่ต้องสร้างก็คือบ้านนั่นเอง... สร้างบ้านด้วยกระดาษในเวลาที่จำกัด คิดๆดูก็ไม่ยากเท่าไหร่หนิหน่า พับไปพับมา ใส่หลังคาก็น่าจะเสร็จ
แต่มันไม่แค่นั้นหนะสิ... ก็ลูกค้าเรื่องมาก แล้วไม่ยอมบอกความต้องการทั้งหมดในคราวเดียว บางเรื่องไม่ถามก็ไม่ยอมบอกอีก แถมก่อนหน้านั้น ยังมีให้ทำข้อตกลงว่าจะส่งมอบบ้านให้กี่หลัง ถ้าไม่ได้ตามจำนวนเท่านั้นก็จะถูกปรับด้วย... ทำไปก็ต้องมาคอยวัดว่าได้ขนาดตามที่ลูกค้าบอกมั้ย เวลาเหลือแค่ไหนแล้ว จะทำทันมั้ย หรือควรไปต่อลองกับลูกค้าดีกว่า โอ้...ปัญหาเยอะแยะ อุปกรณ์ที่ซื้อมาก็มีจำกัด ทำให้ช่วยเพื่อนทำไม่ได้ ถ้าจะซื้ออุปกรณ์เพิ่ม กำไรก็จะเหลือนิดเดียว... สุดท้ายก็ต้องทำเท่าที่ทำได้ แบ่งหน้าที่กันไป แล้วค่อยมาตรวจสอบก่อนส่งมอบให้ลูกค้า ซึ่งแทบไม่มีกลุ่มใดทำทัน
เมื่อถึงเวลาต้องส่งงาน ลูกค้าตรวจงานที่แต่ละกลุ่มส่งมอบแล้วก็พบอีกว่า ไม่มีกลุ่มใดที่ส่งงานได้ตรงตามความต้องการของลูกค้าเลยสักกลุ่มเดียว อ่าว...อุตส่าห์ทุ่มเททำกันมา เหนื่อยกันเปล่าๆหรือนี่ เป็นเพราะอะไรกัน ในที่สุดคุณลูกค้าก็เฉลยว่าเค้าอยากได้บ้านที่มีหน้าต่าง 2 บาน ขอแค่ 2 บานด้วยนะ ใครไม่มีหน้าต่าง หรือใครทำหน้าต่างมาให้ 4 บานก็ถือว่าไม่ตรงความต้องการเช่นกัน... แล้วทุกกลุ่มก็พยายามที่จะโวยวายว่าไม่ได้ตกลงกันไว้ คุณลูกค้ากิตติมศักดิ์โต้กลับมาว่าไม่มีใครมาถาม ก็ไม่จำเป็นต้องบอก มิใช่เหรอ... อืมนะ...ถ้าเป็นคนอื่นก็อาจมีเรื่องกันไปแล้ว แต่นี่เป็นคุณลูกค้า ลูกค้าเป็นพระเจ้า ย่อมได้ๆ...
หลังจากนั้นทุกคนก็ได้รับรู้ว่า การบริหารจัดการโครงการพัฒนาซอฟต์แวร์มีความยุ่งยากมิใช่น้อย อุปสรรคมาได้จากหลายทิศทาง ทั้งจากคุณลูกค้าผู้เป็นพระเจ้า จากการประมาณการที่อาจมีความผิดพลาด หรือ ข้อจำกัดด้านกำลังคนและเครื่องมือที่มีอยู่ ซึ่งการควบคุมปัจจัยเสี่ยงเหล่านี้เป็นงานที่ไม่ควรละทิ้ง และหากมีเครื่องมือที่ช่วยในการจัดการหรือทำให้สามารถติดตามความคืบหน้าของงานได้ ก็คงจะช่วยให้โครงการมีแนวโน้มเข้าใกล้ความสำเร็จมากขึ้น และการบรรยายครั้งนั้นก็สอนให้รู้ว่า การเรียนรู้เรื่องการจัดการโครงการพัฒนาซอฟต์แวร์ไม่จำเป็นจะต้องน่าเบื่อเสมอไป หากมีเทคนิคการบรรยายที่ทำให้เห็นภาพ หรือได้ประสบกับปัญหาจริง อย่างเช่น การสร้างบ้าน ดังกล่าว...
ขอขอบคุณ อ.สุรเดช จิตประไพศาลกุล สำหรับตัวอย่างดีๆ ที่ทำให้ตั้งใจว่าจะเล่าทุกอย่างที่ต้องการเมื่อคิดจะมีบ้านสักหลัง...
18 มิถุนายน 2554
